Zdravko Bokulić
Pojam socioterapije u svojoj povijesti veže se ponajviše uz terapeute obiteljske i grupne terapije, te tzv. ”mrežne terapeute”, koji su za sebe izjavljivali: ”Mi nismo terapeuti, mi smo popravljaci socijalne mreže”. Takoder, uz pojam socioterapije vežu se vec i rani Morenovi projekti socijalne intervencije s mladim delikventima, no i sve njegovo kasnije djelovanje, a posebno u sociodrami. Socioterapija je terapija ”sa sociusom”. Socioterapeuti i socioterapeutkinje rade sa socijalnom grupom, sa manjom ili vecom zajednicom, sa osobama u socijalnom okruženji i sa grupama u razlicitim životnim kontekstima. U ranijim i srednjim fazama razvoja integrativnog gestalt pristupa, H. Petzold socioterapiju odreduje kao ”zajednicki rad sa socijalnim mrežama, u socijalnim mrežama, na socijalnim mrežama i kroz socijalne mreže, sa njihovim prezentnim socijalnim svjetovima” (Petzold, 1972, 1993.). Ovdje socijalni svjetovi predstavljaju ”socijalne kognicije”, ”simbolicke realnosti”, ”cjeline podijeljenih perspektiva”, ”kontekst od kojeg krecemo” (Ramin, Petzold,1987.). Petzold takoder preuzima i u svom pristupu koristi Lewinov koncept ”socijalnog polja”, posebno naglašavajuci dimenzije konteksta i kontinuuma, te simbolicki interakcionizam G. H. Meada. . Opceniti terapijski koncept integrativne gestalt terapije, pa tako i socioterapije, je hermeneuticko-analiticki, gestal-terapijsko-fenomenološki i sistemsko-teorijsko- bihejvioristicki pristup, koji kroz antropološki koncept osobnosti sa dimenzijama selfa, ega i identiteta, što se izgraduje u procesima sazrijevanja i socijalizacije, na principima intersubjektiviteta i korespondencije, za cilj terapijskog rada, pa tako i socioterapijskog rada, ”imperativno uzima ozdravljenje odnosa koji doprinose stabilnosti izmedu vanjskog i unutrašnjeg covjekovog svijeta”, i zato ”terapija patogenih stanja uvijek znaci i terapiju patogene sredine” (J. Sieper, 1989.), a u gestalt-socioterapijskom radu rad u kontekstu i na kontekstu, sa mogucnošcu utjecaja svih ”negativnih” faktora proradom, i ”pozitivnih” kao korektivno i iskustvo suporta. Ljudsko bice nije samo egzistencijalno u smislu postojanja, vec i koegzistencijalno, u smislu povezanosti i suprostavljanja, tj. covjek ne može živjeti sam .Medu mnogobrojnim utjecajima u teoriji društva integrativne terapije znacajno mjesto zauzimaju radovi fenomenološke sociologije A..Schutza, G.Gurvitcha i H. Smitza. Iz kozmologije i antrupologije izvedeni aksiomi koegzistencijei spoznajno-teorijski koncept koncenzusa, vode neposredno k socijalnosti, tj. teoriji društva i njezinim pitanjima. Teorija društva u ovakvom je kontekstu nužno zinarhicna i kriticko-pragmaticna. Na integrativnu gestalt socioterapiju se gleda kao na iskustvo solidarnosti, i želi se razviti jasna svijest za fenomene ”multiplog otudenja” da bi im se ”angažirano suprostavilo”. Terapija je ovdje procesno dogadanje, koje se odvija u prostornom i vremenskom kontekstu i kontinuumu, u relaciji lik – pozadina. U procesnoj terapiji integrativne terapije procesni ”model heraklitske spirale” je na obje strane otvoren i predvida spiralno napredujuce gibanje, te nudi vrlo socijalno usmjeren model rješavanja problema, kriza i kreativni razvoj. Iz procesa nastaje socioterapijska intervencija. Model integrativne gestalt socioterapijske intervencije razlikuje nekoliko interventnih podrucja: prevencija (s profilaktickom intervencijom), dohrana (sa stabilizatorskom intervencijom), restitucija (s reparacijskom intervencijom), suport (sa suportivnom intervencijom), razvoj (s evolutivom intervencijom), reprezentacija (s politickom intervencijom ), amelioracija (s infrastrukturnom intervencijom). Medu ”instrumentima intervencije” najcešce se koriste igranje uloga, sociodrama, ”gestalt eksperiment” , vodeni grupni rad, planiranje i realizacija projekata, medijacija, radni programi itd. Medu tzv.”pet stupova identiteta” (tjelesni self, socijalna mreža, rad i postignuca, materijalna i ekološka sigurnost, sistem vrijednosti), socijalna mreža je od posebne važnosti za socioterapiju.U njoj primamo i dajemo atribucije identiteta, a te obostrane atribucije su vrlo važne za utvrdivanje vlastitog identiteta.Kad je naša socijalna oštecena, npr.gubitkom bliskih osoba naš je identitet takoder oštecen ili ugrožen.Ljudi koji gube svoju socijalnu mrežu, gube svoju socijalnu mrežu, gube veze i odlaze u depresiju i psihosomatske bolesti (npr.mnogi stari ljudi i AIDS pacijenti). Grupna terapija najcešce funkcionira baš zato jer , barem privremeno, postaje nadomjestkom za dobru socijalnu mrežu.. Mnogo ljudi danas ima toksicne kontakte u svojoj socijalnoj mreži, koja je nerijetko prerijetka ili pregusta (s ljudima koji su takoder ”toksicni”), te je socijalna mreža i prorada ranijih i aktualnih iskustava iz svoje socijalne mreže, i trening nove orijentacije korektivnim i novim iskustvom u samoiskustvenoj edukativnoj grupi, jedna od bazicnih tema socioteraspijske edukacije. U konceptu integrativne gestalt socioterapije, posebnu težinu i važnost pridaje se iskustvu solidarnosti, gdje ”terapija kao iskustvo solidarnosti želi razviti metaperspektivu i kompleksnu svijest za fenomene multiplog otudenja da bi im se odlucno i kreativno suprostavila na temelju angažirane odgovornosti za integritet grupa i životnih prostora” (Petzold, 1988.) Integrativna gestalt socioterapija traga za uvjetima dobrog življenja, i susrece se s procesima otudenja u našem osobnom i socijalnom, kontekstu, koji za posljedicu ima gubitak intersubjektivnosti i svijesti. Protiv toga suprostavlja se iskustvom solidarnosti koje se mora iskusiti u prakticnom djelovanju izmedu terapeuta i klijenta, izmedu clanova terapijske grupe, izmedu grupe i drugih grupa u razlicitim kontekstima. Socioterapijski pristup znaci ne samo susret unutar grupnog settinga, ne samo dobro poznavanje ”grupnih fenomena”, vec i odgovarajucu analizu grupne dinamike i procesa, kojima je ishodište poznavanje tzv. ”radnih perspektiva”, npr. perspektive grupne stabilnosti, grupnog identiteta i kohezije, perspektive kontinuiteta, perspektive diskursa, komunikacijske kompetence i performance i drugih (I. Orth, 1986.), a utemeljenih u teorijskim konceptima intersubjektivnosti, ekscentriciteta i moltiperspektiviteta (D. Rahm, 1984.). Specificni ciljevi edukacije iz socioterapije vezani su uz poticanje razvoja osobnih, socijalnih i profesionalnih kompetencija buducih socioterapeutkinja i socioterapeuta, te sposobnosti za poticanje socijalnog angažmana u razlicitim obimima i razlicitim poljima djelovanja. U pozadini ovakvog pristupa i stava nalazi se teorijski doprinos teorija trojice velikih filozofa intersubjektiviteta, M. Bubera, M. Gabriele i E. Levinasa. Pristup i pozicija integrativnog gestalt socioterapeuta/socioterapeutkinje omogucava korištenje resursa i potencijala u dubokom i širokom smislu u podrucju rehabilitacije, edukacije i socioterapijske intervencije, krizne socioterapijske intervencije, ali i u drugim podrucjima rada s ljudima.